Foto: Canva
Uticaj Sjedinjenih Američkih Država kao supersile ne ogleda se samo u domenu ekonomije, vojske i kulture već svakako i obrazovanja. Čini se da su odnosi Srbije i Amerike na ovom polju u stalnom usponu. Na ovakvo uverenje posebno upućuje i broj raznovrsnih programa za đake, studente, akademske i druge mlade profesionalce koji im stoje na raspolaganju putem Ambasade SAD u Srbiji.
Kako konkretnije izgleda ova saradnja iz ugla samih studenata koji su u nju uključeni, odnosno koliki i kakav uticaj SAD mogu imati na studente iz Srbije preko obrazovne saradnje?
Sa druge strane, važno je i da razumemo u kakvoj su odnosu percepcija Amerike od strane mladih i njihove spremnosti da u pomenutoj obrazovnoj saradnji učestvuju, a imajući u vidu turbulentne odnose između naših država u poslednjih trideset godina.
Mladi politikolozi u ulozi američkih senatora
Tokom novembra prošle godine na Fakultetu političkih nauka u Beogradu održan je Projekat “Beogradski model američkog Senata” koji je i sam direktan pokazatelj atraktivnosti američkog zakonodavstva među mladim studentima političkih nauka.
Cilj projekta bio je da pokaže način rada američkog Kongresa, kao glavne instance u procesu donošenja odluka koje u velikoj meri imaju globalne razmere (uključujući i Srbiju, a svakako i odluka koje se tiču pitanja Kosova i Metohije), ali i da ukaže na važnost razvijanja demokratskih vrednosti u društvu, te da se inspirišu mladi da se uključe u politički život i time utiču na promene u zajednici.
Organizatorka projekta “Beogradski model američkog Senata“ i članica American Council-a, Ana Milojević za Talas ističe da je iskustvo školovanja u Americi u velikoj meri doprinelo njenom profesionalnom usavršavanju.
“Postala sam stipendistkinja FLEX (Future Leaders Exchange Program) programa razmene koji u stipendira Vlada SAD kao srednjoškolka, tokom 2016-2017. godine. Jedan od najznačajnijih aspekta za mene jeste alumni zajednica. Američki savet nakon završene razmene održava veoma dobar kontakt sa alumnistima i pruža dosta prilika za profesionalno usavršavanje. Alumni konferencije i seminari odlična su prilika da se stekne konkretno praktično iskustvo u nekoj oblasti, ali i da se upoznaju ljudi iz alumni zajednica drugih FLEX zemalja sveta. Kao alumnisti takođe imamo priliku da učimo i usavršavamo znanja i veštine koji su neophodne za uspešno planiranje i realizaciju projekata. Uostalom, tako je i nastao ovaj projekat, Beogradski model američkog Senata “, navodi Milojević.
Foto: Ana Milojević
Prednost studiranja u inostranstvu je sazrevanje i osamostaljivanje. Ovi programi stvaraju prostor za spoznavanje kako druge kulture, tako i samih sebe – na jedan jedinstven, u takvoj situaciji neophodan način.
Milojević dodaje da je organizovanje ovakvih projekata ključno za one koji nemaju mogućnosti da studiraju u inostranstvu, pa samim tim nemaju svest o ovakvim zajednicama. „Srećna sam da je veliki broj ljudi već zainteresovan za učešće u sledećoj simulaciji, što je možda i najbolji pokazatelj uticaja koji je ovaj projekat imao, ali i potrebe koju mladi ljudi imaju da se dodatno usavršavaju “.
Teorijska vs praktična znanja – razlika između srpskih i američkih univerziteta
Osnivačica marketinške digitalne agencije, Digital Communication Lab, Anica Petrović je osnovne studije završila na Fakultetu političkih nauka, a master studije nastavila je u Njujorku na Fordham Univerzitetu, kroz Fulbrajt program. Za nju, kao studentkinju društvenih nauka, postoje velike razlike između obrazovanja u Srbiji i onog u Americi.
“Na osnovu mog iskustva, ono sto obrazovanje u Srbiji karakteriše je sticanje opširnog znanja koje se uglavnom zasniva na izučavanju relevantnih teorijskih okvira u društvenim naukama. U Americi, nastava je koncipirana tako da je fokus na projektima u kojima se očekuje da praktično primenite svoje znanje bez prevelike teorijske pripreme. Na primer, na univerzitetu u Srbiji mogli biste da očekujete pitanje na testu o tome koji sve teorijski koncepti postoje kada je reč o strateškom komuniciranju, dok bi na američkom univerzitetu pitanje glasilo kako biste osmislili komunikacioni plan za određenu organizaciju koja se susreće sa nekim izazovom. Razmišljajući o ova dva pristupa obrazovanju, verujem da bih izabrala isti put – sticanje širokog opsega saznanja o društvenim naukama na osnovnim studijama, i dosta konkretnijeg brušenja tog znanja kroz praksu na master programu “, navodi Petrović u razgovoru za Talas.
Inače Fulbrajtov program razmene kreiran je od strane Stejt Departmenta i vođen kroz Institut za Internacionalnu Edukaciju. Od 1978. godine, više od 3 122 studenta, iz preko 120 zemalja sveta, imalo je priliku da pohađa ovaj program.
Predsednica Organizacije srpskih studenata u inostranstvu (OSSI), Anđela Janković, i direktor OSSI Amerike, Lazar Paroški navode da je za studente koji studiraju u Americi jedna od najvažnijih stvari to što sa profesorom mogu da ostvare direktan rad, jedan na jedan, kao i to što im je pomoć od strane univerziteta koji pohađaju, i ostalih zaposlenih, pomoć na dohvat ruke.
Janković i Paroški još i dodaju: “Iako je broj srpskih studenata u Americi mali, zbog veličine kontinenta je teško doći u kontakt sa svima njima, i okupiti ih, tako da je broj članova OSSI Amerike nešto manji u odnosu na članove pojedinih ogranaka u Zapadnoj Evropi. Svakako, nastavljamo da ih okupljamo i da radimo na porastu tog broja “.
Najveći broj srpskih studenata se školuje u Americi preko sportskih stipendija, a kombinacija sporta i studija je savršeno prilagođena.
Amerika kao centar internacionalnog biznisa – univerzalizacija američke kulture
Trendovi i kretanja koji su dominantni u Americi u velikoj meri se šire na ostale delove sveta, što stvara univerzalizam američke kulture. Spektar američkog uticaja na druge zemlje je širok.
“Želela sam da studiram u Americi jer je ona danas centar internacionalnog biznisa, tehnoloških inovacija i slobodnog tržišta, odnosno središte svega onoga čime se ja danas bavim. Život i studiranje u jednoj takvoj zemlji mi je dao jedinstven prizor u to kako kulturološki fenomeni oblikuju kretanja u svim društvenim sferama. Upoznavanje sa tim kretanjima i trendovima ponašanja, koji se često prenose i na ostatak sveta pomoglo mi je da makar za nijansu bolje razumem suštinu biznisa, čijim razvojem se bavim. Možda ću ovo bolje dočarati primerom. U Srbiji sam kreirala marketing strategije i upravljala velikim budžetima za digitalno oglašavanje proizvoda i usluga koje sama nikada nisam kupovala zbog nedovoljno razvijene internet infrastukture, dok sam u Njujorku počela da bolje razumem ponašanje ljudi kada je reč o odabiru brenda, lojalnosti i kupovnim odlukama kako sam i sama postajala deo njihovog društvenog i potrošačkog sistema, i zapravo kupovala proizvode i usluge nalik onima koje sam ranije samo promovisala“, kaže Petrović.
Cilj je svakako obrazovanje globalnih lidera koji će biti usmereni ne samo na sticanje profita, već i na stvaranje pozitivnih promena, u svojim državama, ali i širom sveta.
Kada se uspostave kulturne i naučne veze, one postaju trajnije od drugih
Kako politički odnosi između Srbije i SAD utiču na razvijanje i intenzitet ovakve obrazovne saradnje? U poslednje vreme svedoci smo čestih podsećanja na istorijski značajne periode u američko-srpskim odnosima.
Tokom decembra 2021. godine obeleženo je 140 godina diplomatskih odnosa između Srbije i Sjedinjenih Američkih Država. Početak ove saradnje seže u davnu 1881. godinu, imenovanjem Judžina Skajlera za ministra rezidenta i generalnog konzula. U to vreme (1865–1867) Sjedinjene Američke Države bile su u procesu Obnove (Reconstruction) posle četvorogodišnjeg Građanskog rata (Civil War) koji je odneo 530.000 ljudskih života i naneo mladoj američkoj državi velike materijalne gubitke.
Jedno od najznačajnijih obeležja odnosa SAD i Srbije bila je javno izražena podrška američke administracije za vreme Prvog svetskog rata. Međutim, ove dve zemlje prati i međusobno udaljvanje, što za Talas posebno ističe Dragan Živojinović, saradnik u visokom obrazovanju na Fakultetu političkih nauka u Beogradu, i inače jedan od najboljih poznavalaca ove oblasti.
“Ključni problemi su naravno 90-te, pre svega bombardovanje, ali i odluka SAD da Kosovo i Metohija dobije nezavisnost. To je definitivno preokrenulo stvari po mom mišljenju, i udaljilo dve zemlje posle pokušaja uspostavljanja boljih odnosa posle 5. oktobra 2000. godine”, smatra Živojinović
Živojinović takođe dodaje da je meka moć SAD, u pogledu Srbije, bila veća za vreme Trampovog mandata, nego za vreme Bajdenovog. U tom periodu bili smo spremniji za saradnju, s obzirom da je za vreme Trampa ponuđen kakav-takav novi okvir odnosa, sto se u prethodnim ili sadašnjim administracijama nije moglo videti. Dakle malo originalniji pristup i odsustvo percepcije Srbije kao nužnog dežurnog krivca, doprinelo je i snažnijem uticaju američke meke moći.
Saradnja na polju kulture i obrazovanja može značajno da promeni stvari, premda ona zahteva duže vreme da donese rezultate. Ipak, jednom ako se kulturne i naučne veze uspostave one su trajnije od bilo kojih drugih, zaključuje Živojinović.
Stavovi mladih – neophodno napredovanje u pogledu ekonomije, a onda i nauke i obrazovanja
U Srbiji je ipak veliki broj onih koji i dalje gaje negativna osećanja prema SAD, što pokazuje i istraživanje koje je sproveo Centar za slobodne izbore i demokratiju (CeSID).
Istraživanje CeSID-a, koje je sprovedeno u 2021.godini, pod nazivom “Srbija i svet” , pokazuje da samo 15% ispitanika od ukupnoj broja (1.006) ima pozitivan odnos prema SAD.
Koordinatorka projekata u okviru CeSID-a Slađana Komatina objašnjava da se u ovakvom odnosu mladi dele u dve grupe: “Kada je odnos mladih prema SAD u pitanju postoje dve grupe koje imaju nešto drugačiju percepciju. Prva grupa, oni ispitanici koji imaju manje od dvadeset godina generalno ima pozitivniji odnos prema SAD-u u odnosu na prosečnu vrednost, pa tako 17% anketiranih u grupi od 15 do 19 godina jeste pozitivno naklonjeno prema Sjedinjenim Američkim Državama. Sa druge strane, anketirani stari od 20 do 29 godina ispod proseka navode pozitivan odnos prema SAD (njih 12% kaže da je njihov odnos prema SAD pozitivan).
Učesnici u istraživanju generalno smatraju da bi odnose između Srbije i SAD trebalo produbiti pre svega u oblasti ekonomije.
“Za produbljivanje odnosa u pogledu ekonomije je 42% anketiranih građana Srbije. Sledeće dve oblasti u kojima bi produbljivanje odnosa sa SAD bilo dobrodošlo su nauka, obrazovanje i tehnologija (14%), kao i veće angažovanje kada je u pitanju rešavanje pitanja Kosova (14%). Manje od 10% anketiranih građana je navelo i bezbednost – 7%, kulturu – 6%, pomoć u rešavanju unutrašnjih problema (dijalog vlasti i opozicije i stanje demokratije) – 4% i pomoć u reformama – 3%. Mladi slično razmišljaju, i ekonomija kod njih dominira kao ključni element odnosa sa SAD. Ono što mladi ističu iznad proseka je saradnja u oblasti nauke, obrazovanja i tehnologije (22% mladih smatra da je upravo ovo prioritet u odnosima Srbije i SAD-a) “, objašnjava Komatina.
Zanimljiv je podatak da mladi iznadprosečno cene kulturno-istorijsku bliskost, kao osnovni kriterijum po kojem Srbija treba da se uopšteno vodi prilikom uspostavljanja saradnje i bliskosti u međunarodnim odnosima. Imajući ovu informaciju u vidu, kako navodi Komatina, kampanje koje daju priznanje i izraze zahvalnost za doprinos koji su Srbi dali svetu, a posebno odnosima Srbije i Sjedinjenih Američkih Država, mogu da imaju pozitivan uticaj posebno na mlade.
Bogatstvo i kultura jedne zemlje, kako se u kampanji Ambasade SAD “Vi ste svet“ i navodi, ne bi trebalo da se mere njenom veličinom već onim što ona i njeni građani pružaju svetu. Pomenuto CeSID-ovo istraživanje jasno pokazuje da mladi iznadprosečno cene saradnju u pogledu kulture i obrazovanja.
Prednosti na ovom polju o kojem najbolje svedoče i sami studenti, odnosno dalje produbljivanje saradnje na polju nauke i obrazovanja svakako će dalje uticati i na postizanje boljeg razumevanja između građana naših država.
Izvršna urednica