Foto: iStock
O marihuani se često govori samo kroz prizmu kažnjavanja i legalizacije, a na taj način se potpuno zanemaruje bogata istorije njene upotrebe i kulturni značaj.
Iako se mnogi tradicionalisti protive trendu promene u percepciji marihuane kao opasnog narkotika, kanabis je dugo kroz istoriju korišćen bez negativne konotacije koja danas postoji. Kanabis je ne samo dugo prisutan u ljudskoj istoriji, već je česta referenca i tema u popularnoj kulturi na Zapadu i u Srbiji, a povezuje se i sa specifičnim stilom života.
Istorija marihuane – od leka do ilegalne supstance
Biljke iz porodice kanabis uključuju različite vrste biljaka kojima je zajedničko da imaju određen nivo psihoaktivne supstance tetrahidrokanabinol, poznatije kao THC. Marihuana se prvenstveno uzgajala još u Centralnoj Aziji 500 godina pre nove ere kako bi se koristila u medicinske svrhe, ali neki istraživači navode da se kanabis koristio i mnogo pre toga. Industrijska konoplja, koja ima znažajno niži nivo THC-a od indijske konoplje, koristila se za pravljenje odeće i papira zbog jakih vlakana, a mitski vladar Kine Čen Nung je navodno koristio kanabis protiv brojnih oboljenja, uključujući reumu i malariju. Rekreativna upotreba kanabisa se pominje i u tekstovima čuvenog grčkog istoričara Herodota, a različita istraživanja ukazuju i na potencijalnu ulogu kanabisa, naročito indijske konoplje, u religijskim ritualima, posebno u hinduizmu gde se pominje u određenim svetim knjigama. Kanabis i hašiš, prerađevina koja se dobija iz biljke indijske konoplje, nisu eksplicitno zabranjeni u Kuranu, svetoj islamskoj knjizi, što objašnjava zašto je tokom srednjeg veka upoteba marihuane u rekreativne svrhe bila široko rasprostranjena na Bliskom istoku.
Britanske kolonije u Americi tokom 17. veka bile su primorane da uzgajaju velike količine industrijske konoplje (hemp) koju je kasnije na različite načine koristila britanska mornarica. Tokom 19. veka, upotreba hašiša i kanabisa proširila se i na Zapadu, naročito u umetničkim krugovima. Vilijam Bruk O’Šanasi, irski doktor i hemičar, nakon putovanja u Indiju sredinom 19. veka popularizovao je upotrebu kanabisa radi olakšavanja bolova pacijenata, kao i u smanjenju mučnina obolelih od kolere.
Početak 20. veka označava i kraj slobodne upotrebe kanabisa u rekreativne i medicinske svrhe širom sveta. Nakon revolucije u Meksiku koja je počela 1910. godine, veliki broj izbeglica iz Mekska došao je u Sjedinjene Američke Države, a sa sobom su doneli i običaj rekreativnog konzumiranja kanabisa. Ekonomska kriza, ali i rasizam, 1930-ih izazvali su veliku netrpeljivost prema izbeglicama i migrantima iz Meksika, što se odrazilo i na negativnu sliku kanabisa. Različiti narkotici su od 1914. godine prvo dodatno oporezivani u SAD, a zatim je 1937. godine potpuno zabranjeno posedovanje, kao i proizvodnja marihuane, bez izuzetka za industrijsku konoplju koja ima značajno niži nivo THC-a.
Od 1930-ih pa sve do kraja 1970-ih, marihuana je kriminalizovana u velikom broju zemalja širom sveta. Pravi obračun sa marihuanom i drugim narkoticima usledio je od početka 1960-ih kada je tadašnji američki predsednik Ričard Nikson započeo svoj “rat protiv droga” koji je naročito pogađao manjine u Americi.
Krajem devedesetih, sa širenjem informacija o mogućoj upotrebi kanabisa u medicinske svrhe i realističnijem pogledu na negativne efekte rekreativnog konzumiranja, kriminalizacija marihuane je počela da se preispituje, a brojne države su do sada legalizovale kanabis. Veliki hipi muzički festival u Roterdamu 1970. godine je prvi događaj na kojem je holandska policija posmatrala učesnike, većinom mlade, kako konzumiraju marihuanu, ali se nije direktno umešala, a u Holandiji je danas dekriminalizovana upotreba marihuane. Jedan od najboljih primera za to kako zapravo legalizacija izgleda u praksi je Kolorado, jedna od saveznih država u Sjedinjenim Američkim Državama, koja je među prvima legalizovala marihuanu u medicinske, ali i u rekreativne svrhe još pre 6 godina. Industrija kanabisa u čitavom svetu raste i uključuje kanabis koji se koristi u medicinske svrhe ili rekreativno, a često se tu svrstava i kanabidiol, skraćeno CBD.
Gde je mesto kanabisa u kulturi?
Upotreba marihuane kao stil života se danas najčešće vezuje za rastafarijanizam, religiozni i društveni pokret koji je prepoznatljiv po specifičnom stilu odeće i kose, kao i rege muzici. Za neke pripadnike ovog pokreta marihuana ima ulogu u njihovom verskom životu zato što može da doprinese “pročišćenju” duha i približavanju Bogu tokom meditacija i molitvi, iako neki rastafarijanci ne koriste marihuanu.
Među najpoznatijim rastafarijancima su pevač Bob Marli i reper Snup Dog, koji su doprineli da se stvori jaka percepcija u javnosti da je rastafarijanizam istovetan sa rekreativnom upotrebom marihuane. Snup Dog, Bruno Mars i Viz Kalifa su 2011. godine objavili pesmu Young, Wild and Free o konzumiranju marihuane, a marihuana je predmet brojnih pesama poznatih bendova i muzičara. Because I Got High (Afroman), Pass That Dutch (Mis Eliot), Let’s Go Get Stoned (Rej Čarls), Addicted (Ejmi Vajnhaus) i Sweet Leaf (Blek Sabat) samo su neke od pesama u kojima se otvoreno pominje marihuana.
Kanabis nije zaobišao ni srpsku muzičku scenu, a najčešće se pominje u rep muzici. Dobar primer ovoga su rep grupa THC La Familija i pesma Samo nek’ se rola, a u pesmi Jedna buksna grupe Bad Copy opisuje se jedan običan dan u životu nekoga ko rekreativno konzumira marihuanu. Popularni reper Rasta proslavio se pesmom Legalizuj u kojoj apeluje na nadležne da legalizuju marihuanu – “Kako da objasnim ti to da biljka data od Boga ne može nam biti zlo”.
Marihuana ima svoje mesto i u brojnim filmovima kao što su Half Baked (1998), Dazed And Confused (1993), Harold & Kumar (2004) i Ted (2012). U dokumentarcu Super High Me (2008) komičar Dag Benson pokušava da utvrdi kroz koje promene će njegovo telo proći ukoliko 30 dana bude redovno konzumirao marihuanu, a tokom tog perioda intervjuiše i brojne aktiviste za legalizaciju marihuane, političare i ljude koji koriste kanabis u medicinske svrhe. Kad porastem biću kengur, jedan od popularnih domaćih filmova, takođe prikazuje upotrebu marihuane kroz likove Avaksa i Hibrida. Poznata cena sa marihuanom u domaćim filmova jeste iz filma Munje (2001) sa glumcem Nebojšom Glogovcem koji tumači policajca rezervistu.
Kanabis je za neke korisnike ipak više od samo sredstva za uživanje i opuštanje, što možemo videti i kroz razvijanje brendova odeće posvećenih upravo konzumiranju marihuane. Postoje i brojni časopisi koji su posvećeni specifično vestima o kanabisu, od kojih je najpoznatiji magazin High Times osnovan 1974. godine u SAD. Kao stil života, kanabis je dugo predstavljao deo kontra-kulture na Zapadu – odbijanje ustaljenih normi i redefinisanje prioriteta koje postavlja mejnstrim društvo, što je bilo najočiglednije tokom protesta i kulturnih revolucija 1960-ih i 1970-ih, a ovo marihuani daje specifičnu društvenu ulogu.
Kulturni identitet i uloga kanabisa će se gotovo izvesno promeniti i sa promenom stavova populacije o štetnosti marihuane, porastom podrške za legalizaciju i ulaskom velikih kompanija na tržište kanabisa. Ipak, nema sumnje da će marihuana nastaviti da zauzima veliko mesto u istoriji naroda širom sveta, ali i u životima budućih generacija.
Autorka