Foto: Kremlin.ru
Nakon terorističkih napada u SAD-u, Putin je ponudio NATO-u saradnju na teritorijama koje se graniče sa Rusijom, kao i asistenciju američkim trupama u Avganistanu.
Padom komunizma i raspadom Sovjetskog Saveza, Rusija je izgubila svoju nekadašnju poziciju svetske sile u bipolarnom svetu za vreme trajanja Hladnog rata.
Nakon decenije nestabilnosti, tranzicije i traženja sebe na novoj geopolitičkoj mapi sveta, dolaskom Vladimira Putina na vlast Rusija otpočinje svoju novu spoljnopolitičku eru.
Dva spoljnopolitička cilja Putina – jedinstvo Rusije i status velike sile
Vladimir Putin je uspeo da razbije strahove koji su postojali tokom devedesetih godina, to jest da zadrži jedinstvo i celovitost Rusije, ali i da obnovi status Rusije kao velike svetske sile. Iako na trenutke zaboravljena i otpisana, Rusija je danas aktivan igrač na svetskoj političkoj i vojnoj sceni.
Naravno, treba imati na umu da je ponovno uspostavljanje Rusije kao svetske sile neodvojivo od njenog konfrontiranja sa Zapadom. Međutim, spoljna politika Rusije se menjala tokom dvadeset godina Putinove vlasti, a to je posebno vidljivo na primeru odnosa Rusije prema Zapadu.
Rusija kao alternativa evropskom modelu
Odnos Rusije i Evrope, tačnije Evropske unije, varirao je od Putinovog prihvatanja evropskog modela i nalaženja prostora za saradnju između EU i Rusije do predstavljanja Rusije kao alternative, a Zapada kao pretnje zbog vrednosti koje predstavlja.
Pošto se nezavisne institucije, vladavina prava, fer izbori i sloboda medija nisu uspostavile pod vlašću Vladimira Putina, onda je Kremlj takav tip uređenja društva pokušao da predstavi kao alternativni model birokratizovanoj Evropskoj uniji.
NATO na početku nije bio pretnja za Putina
Na samom početku svoje vladavine, Vladimir Putin je čak govorio u prilog članstva u NATO-u, dok je pokušaj stvaranja savezništva sa Sjedinjenim Američkim Državama predstavljeno sa velikim očekivanjima. Ni širenje NATO-a na Istok 1999. godine nije predstavljalo pretnju za Putina, što će se kasnije promeniti.
Nakon terorističkih napada u SAD-u, Putin je ponudio NATO-u saradnju na teritorijama koje se graniče sa Rusijom, kao i asistenciju američkim trupama u Avganistanu.
Spoljnopolitička promena kursa Rusije prema EU
Tokom cele prve decenije vladavine, ruski predsednik je gajio dobre spoljnopolitičke odnose sa zapadnim partnerima, ne predstavljajući ih kao pretnju, već je smatrao da Rusija i Zapad treba da sarađuju na jednakim osnovama.
Osnova za saradnju Rusije i EU bila je zapravo ideja EU da se Rusija što više približi evropskim vrednostima i normama, ali bez članstva u Uniji, kao i da će zemlje članice raditi na izgradnji velike Evrope zajedno sa Rusijom.
S obzirom na to da se Rusija nije unutarpolitički reformisala, dok se oligarhski sistem učvrstio, ideja o integraciji EU i Rusije postaje sve manje realna. U tom trenutku Putin počinje da posmatra odnos prema EU kao takav gde Rusija neće promeniti svoje unutrašnje uređenje, već bi možda evropske države trebalo da postanu bliže uređenju Rusije i njenim vrednostima.
Kao što je ruski predsednik i najavio 2011. godine, ukoliko EU ne želi da se integriše sa Rusijom, onda će Rusija pomoći Evropi da postane Evroazijska i to po ruskom modelu. Stvaranje Evroazijske unije predstavljalo je po Putinu početak nove ideologije i geopolitike na mapi sveta.
Već početkom 2012. godine u autorskom tekstu Vladimir Putin piše da Rusija zapravo nikada ne bi mogla da postane članica EU zbog svog jedinstvenog položaja na političkoj mapi sveta, svoje uloge u istoriji i razvoju civilizacije.
Evroazijska unija – geopolitički koncept Vladimira Putina
Suprotno od principa Evropske unije, Evroazijska bi svoje buduće članice primala bez svih preduslova koji postoje u slučaju EU. To bi omogućilo svima koji ne uspeju da postanu deo EU da se integrišu u okviru EAU, dok bi jednog dana, po viziji Vladimira Putina, Evroazijska unija obuhvatala i EU, stvarajući zajednički prostor od Lisabona do Vladivostoka.
Nakon privrednog rasta zahvaljujući rastu cene nafte, dolazi i do reforme ruskih vojnih snaga što je dodatno ojačalo poziciju Rusije i povratilo njen ugled kao svetske sile. Dodatno, Rusija je na taj način i ispunila tradicionalnu definiciju velike sile, što znači da ona može da ostane otporna na spoljni pritisak i da je sposobna da vodi svoj nezavisni politički kurs.
Pored razvijanja odnosa sa Kinom, Putin je nastavio da gradi spoljnopolitičke veze i sa Indijom, dok su Japan i Južna Koreja ostali ključni za uvoz tehnologije.
Osim izgradnje odnosa sa Zapadom i uspostavljanja sebe kao rivala, Rusija je i na Istoku povećala svoj interes kao posledicu rasta Azije kao globalnog ekonomskog i političkog centra. Pored razvijanja odnosa sa Kinom, Putin je nastavio da gradi spoljnopolitičke veze i sa Indijom, dok su Japan i Južna Koreja ostali ključni za uvoz tehnologije.
Rusija kao kredibilan partner svima – Bliski Istok
Međutim, dinamičnost ruske spoljne politike najbolje se videla na Bliskom Istoku gde je Rusija pragmatično zauzela poziciju igrača koji može da razgovara sa svim stranama u sukobu. Na ovaj način Rusija je stvorila imidž sile koja nije isključivo orijentisana ni na Aziju niti na Evropu, već ima nameru da postane ključni svetski igrač pored Amerike i ostalih velikih sila.
Obnova imidža Rusije kao neprijatelja Zapada
Sa druge strane, pokušaj Vladimira Putina da menja postojeći svetski poredak, umesto da podrži ideju multipolarnog, sveta pokazao se i kao štetna politika za samu Rusiju. Podržavajući neprijatelje SAD-a u nameri da oslabi poziciju Amerike, Rusija je, suočena sa sankcijama, sebi stvorila dodatne probleme.
Dodatno, potezi Kremlja u vezi sa ukrajinskom krizom dali su vetar u leđa NATO-u omogućivši Zapadu da rekreira sliku Rusije kao vojnog neprijatelja. Ako su prvobitni interesi Rusije bili da uspostavi imidž svetske sile i da bude saveznik ili makar ravnomeran partner sa Zapadom, onda je današnja pozicija i imidž Rusije kao neprijateljske vojne sile zapravo njen poraz.
Međutim, svoju ulogi i uticaj na polarizaciju pojedinih evropskih društava, kao i mešanje u izborne procese drugih zemalja, Rusija percipira kao uspeh na spoljnopolitičkom planu.