Foto: SPC
Damask je značajno istorijsko mesto za hrišćane širom sveta, a ovaj grad je i prestonica Sirije, zemlje razorene građanskim ratom. Upravo su se ovde sastali Bašar el Asad, sirijski predsednik, i patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej.
Sudeći prema izveštaju sirijske novinske agencije, susret je protekao u najboljem redu. Irinej je izrazio uverenje da će Sirija uspeti da prevaziđe situaciju kroz koju prolazi i ponovo preuzme istorijsku ulogu države „efikasne u uspostavljanju stabilnosti i širenju mira i ljubavi u regionu“.
Asad je s druge strane istakao da su i Sirija i Srbija bile izložene pokušaju međunarodnog mešanja da im se podrije suvernitet, a odlučnost dve zemlje u suprotstavljanju ovim naporima predstavlja osnov za dalju saradnju.
U srpskoj javnosti ovaj sastanak je izazvao nedoumice i konfuziju u vezi sa motivima iza sastanka, ali oni postaju malo jasniji ukoliko se u obzir uzme veliko prisustvo pravoslavnih hrišćana u Siriji i njihova uloga u trenutnom građanskom ratu.
Bašar el Asad je i pre rata zatvarao političke neistomišljenike, tokom građanskog rata je koristio hemijsko oružje protiv civila, a zbog svega ovoga sastanak između njega i patrijarha naročito je problematičan.
Hrišćani – nekada elita u Siriji
Broj hrišćana u Siriji značajno se promenio u odnosu na period pre jednog veka. Hrišćani su činili skoro 30% populacije 1920-ih godina, ali pre građanskog rata činili su oko 10% stanovništa. Najveća religijiska grupa u Siriji su sunitski muslimani (oko 70%), međutim izvesno je da se demografska slika nakon nekoliko godina rata promenila.
Većina sirijskih hrišćana su pravoslavci. Najviše njih pripada Antiohijskoj pravoslavnoj crkvi, a prisutne su i Jermenska apostolska i Sirijska pravoslavna crkva.
Iako su religijska manjina, hrišćani su bili aktivno uključeni u politički život Sirije pre građanskog rata. Hrišćani su učestvovali u sekularnim političkim grupama, kao i u socijalističkim pokretima. Oni su bili i na visokim pozicijama u državnoj službi i vojsci, iako značajno manje od pripadnika muslimanske većine.
Kao i ostalim Sirijcima, hrišćanima su bile ograničene različite političke slobode, ali su tokom vlasti Hafiza, oca trenutnog predsednika Sirije, i Bašara el Asada, ipak imali određene zašitite zbog svog manjinskog statusa. Upravo zbog ovoga su mnogi hrišćani pokušavali da ostanu po strani kada je sukob između pobunjenika i Asada počeo.
U hrišćanskoj zajednici je postojao strah da će, ukoliko Asad bude pobeđen, na vlast doći islamističke grupe, kao što je to bio slučaj u Egiptu, koje neće biti tako blagonaklone prema hrišćanskoj manjini. Takođe, ekspanzija terorističke grupe ISIS takođe je izazvala strah u hrišćanskim zajednicama zbog čega je veliki broj njih odlučio da podrži Asada u borbi protiv pobunjenika.
Složeni (mogući) razlozi iza posete
Sa srpskim patrijarhom i predsednikom Sirije sastao se i patrijarh antiohijski i svega Istoka Jovan Deseti. On je predstavnik Antiohijske patrijaršije, koja u pravoslavnoj crkvi zauzima po časti treće mesto. Antiohijska patrijaršija je sestrinska crkva Srpskoj pravoslavnoj crkvi, a potvrda dobrih odnosa između ove dve crkve je i prošlogodišnja poseta Srbiji patrijarha antiohijskog.
Moguće je da se sprski patrijarh želeo da se sastane sa predsednikom većinski muslimanske zemlje u kojoj je vlast ipak imala relativno pomirljiv odnos prema hrišćanima. Asad je član muslimanske alevitske manjine, zbog čega je i pre rata zastupao ideju sekularnosti, što je uvek dobra vest za sve religijske manjine u nekoj zemlji. Građanski rat u Siriji i dalje nije završen, ali je gotovo pa izvesno da će se na pobedničkoj strani nalaziti Asad, pa je bitno uspostaviti diplomatske veze sa čovekom koji će vladati Sirijom još neko vreme.
Takođe, sasvim je moguće i da je Irinej ovom posetom samo pratio politiku koju je sestrinska crkva već izabrala. U aprilu prošle godine patrijarh Jovan Deseti, zajedno sa poglavarima katoličke crkve u Siriji i Sirijske pravoslavne crkve potpisao je saopštenje za javnost u kojem osuđuje vazdušni napad zapadnih sila na Siriju, ističući da to predstavlja kršenje međunarodnog prava. Ovo je jedna od retkih prilika u kojoj su gotovo svi predstavnici sirijskih hrišćanskih zajednica bili jedinstveni u podršci Asadovom režimu, što pokazuje njihovu procenu odnosa snaga u Siriji.
Ruska crkva je takođe pojačala prisustvo u Siriji, naročito nakon ruske vojne intervencije, što može biti još jedan dodatan motiv za posetu Irineja. Ruska pravoslavna crkva želi da se pozicionira kao „zaštitinik pravoslavnog sveta“, a u tu oblast spada i Sirija.
Sastanak Irineja i Asada izazvao burne je reakcije u Srbiji. Mnogi su osudili sastanak poglavara sprske pravoslavne crkve sa državnikom koji je, po svim dostupnim dokazima, koristio nedozvoljena vojna sredstva u borbi protiv pobunjenika, ali i protiv ogromnog broja civila.
Upitno je da li je primarni razlog posete Siriji bio sastanak sa Asadom ili poglavarom Antiohijske patrijaršije, ali odnos snaga na terenu podstiče sve hrišćanske crkve u Siriji da stvaraju bliže odnose sa Asadovim režimom. Srpska pravoslavna crkva, po svemu sudeći, pragmatično poštuje politiku drugih pravoslavnih crkava, što očigledno uključuje i sastanak sa Asadom.
Autorka